IX-t Saakjen Bockes (Saakje) Schuurman

Saakje was het oudste kind en dochter uit het gezin van Bocke Siegers Schuurman en Aafke van der Velde en groeide op, op de boerderij van haar ouders. Zoals alle kinderen uit het gezin ging Saakje naar de Openbare lagere school in Ureterp en ronde deze ook af. Haar ouders vonden het belangrijk dat hun kinderen onderwijs kregen en staken daar geld en energie in.

               

Saakje werd op 18-jarige leeftijd dienstbode in Leeuwarden^[1]. Haar eerste betrekking was aan de Tuinen B.16^[2], op 7 januari 1884, bij de apotheker Albartus Otto Swalue Asman en zijn vrouw Geertruida Alida de Haas. Volgens het register van dienstboden woonde ze op een aantal adressen aan de Spanjaardslaan 56, Singelstraat 41 en 47. Daarna volgen er nog een paar adressen in Leeuwarden waar ze heeft gewoond. Het is niet duidelijk of ze tot haar vertrek uit Leeuwarden, in mei 1891, bij de familie Asman is gebleven.

Apotheker Albartus Otto Swalue Asman

Albartus Otto Swalue Asman is geboren op donderdag 9 maart 1820 in Leeuwarden, zoon van Wilhelmus Albertus Asman en Catharina Swalue. Van de geboorte is aangifte gedaan op zaterdag 11 maart 1820 [bron: Geboorteakte Leeuwarden, 1820, akte nr. 67]. Albartus is overleden op dinsdag 28 mei 1907 in Leeuwarden, 87 jaar oud [bron: Rouwadvertentie en aankondiging, Leeuwarder Courant, 30 mei 1907]. Van het overlijden is aangifte gedaan op dinsdag 28 mei 1907 [bron: Overlijdensakte Leeuwarden, 1907, akte nr. 261]. Albartus trouwde, 30 jaar oud, op woensdag 6 november 1850 in Leeuwarden [bron: Huwelijksakte Leeuwarden, 1850, akte nr. 182] met Geertruida Alida de Haas, 28 jaar oud. Geertruida is geboren op woensdag 5 juni 1822 in Arnhem, dochter van Willem Cornelis de Haas en Anna Maria Reijers. Van de geboorte is aangifte gedaan op woensdag 5 juni 1822 [bron: Geboorteakte Arnhrm, 1822, akte nr. 216]. Geertruida is overleden op dinsdag 1 september 1903 in Leeuwarden, 81 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op dinsdag 1 september 1903 [bron: Overlijdensakte Leeuwarden, 1903, akte nr. 420].

Albartus en Geertruida kregen 3 kinderen.

Enkele berichten over en van Albartus Otto Swalue Asman uit de Leeuwarder Courant.

  7 - Gedicht in het poëziealbum van Saakje, door haar moeder Aafje van der Velde. Klik op de afbeelding om door het album te bladeren.  

In de periode van 1890-1900 zat ze niet vaak zonder werk. Op 17 september 1895^[7] liet ze zich tijdelijk inschrijven op het adres van haar ouders. Ze bleef daar toen tot 3 januari 1896. Ze kwam uit ’s-Gravenhage en ging daar ook weer naar toe. Haar vader, Bocke Siegers, was al geruime tijd ernstig ziek en het ligt voor de hand dat zij in die periode haar moeder heeft bijgestaan bij de verpleging en verzorging van haar vader. Ze keerde terug naar ’s-Gravenhage, 2 maanden voor de dood van haar vader. Haar vader stierf op 5 maart 1896, na een lang lijden. Toen Saakje het bericht ontving van het overlijden van haar vader zal ze direct naar Ureterp zijn afgereisd. Uit een bewaard gebleven brief van moeder Aafje aan haar zuster Rieka van 22 maart 1896^[8], schreef Aafje o.a.: “Saakje is zondag (15 maart 1896) weer vertrokken en heeft toen een nagt bij Sieger geweest daar was alles best en de kleine Boke wou heel graag bij tante Saakje zijn schreef ze”. Saakje had het bezoek aan haar broer Sieger (zie IX-u) in een brief beschreven, die nog voor de 22^e maart bij haar moeder werd bezorgd. In de brief van haar moeder aan haar zuster beschreef ze meer over de periode voorafgaand aan de dood van haar man^[9]. In de brief maakte Aafje zich ernstige zorgen over haar toekomst.

Ook in oktober 1904 zat Saakje zonder betrekking, want van 17 oktober 1904 tot en met 11 februari 1905^[10] verbleef ze bij haar moeder Aafje van der Velde in Ureterp. Het kwam goed uit dat Saakje daar was. Op 8 november 1904^[11] kwam ook het gehele gezin van haar broer Sieger, bestaande uit 7 personen, tijdelijk bij haar moeder inwonen. Sieger kwam ook over uit ’s-Gravenhage waar hij geen werk meer had en dus zonder inkomsten zat voor zijn gezin. Saakje en moeder Aafje zullen het er druk mee hebben gehad. Op 1 januari 1905 woonden er in totaal 11^[12] familieleden in, op het adres van Aafje van der Velde. Er moesten dus 12 monden worden gevoed. Dat was geen makkelijke opgave. Saakje haar moeder overleed op 9 november 1911 in het huis van haar dochter Tryn, in Nijega^[13].

 

Huwelijk met Jan van der Veer

Saakje haar laatste betrekking was bij het gezin van Jan van der Veer in Delft. Hij was Majoor bij de bereden politie en later Majoor-rechercheur en was getrouwd met Maria van der Klis. Maria werd al jaren verpleegd in het Psychiatrisch Ziekenhuis ‘Sint-Joris Gasthuis’ en zou daar ook nooit meer uitkomen. De twee kinderen van Jan en Maria, Jan Willem en Hilly, hebben Saakje waarschijnlijk meer gezien als een tweede moeder dan als huishoudster. Saakje en Jan werden verliefd op elkaar maar konden niet trouwen omdat de psychische aandoening van Maria in die tijd geen reden was voor een echtscheiding. Op 30 april 1919 overleed Maria van der Klis, op 46-jarige leeftijd.

Al kan ik het (nog) niet bewijzen, lijkt het mij vrijwel zeker dat neef Bocke (zie X-am), oudste zoon van haar broer Sieger een tijdje bij Saakje en Jan heeft ingewoond^[14]. We komen Bocke namelijk weer tegen op 2 juli 1919^[15] als hij zich inschrijft als inwoner van ’s-Gravenhage, komende vanuit Delft.

       

Jan en Saakje gingen op 24 mei 1919 in ondertrouw in Delft maar hadden het voornemen om in Drachten te trouwen. Om in Drachten te kunnen trouwen diende Saakje minimaal 6 weken voorafgaand aan het voorgenomen huwelijk binnen de gemeentegrenzen van Smallingerland te wonen. Daarvoor liet ze zich, op 17 juni 1919^[16], tijdelijk inschrijven op het adres van haar zuster Tryn in Nijega. Het huwelijk vond plaats op 9 augustus 1919 en drie dagen later liet Saakje zich weer uitschrijven op het adres van haar zuster. Eerst bleven ze in Delft wonen en besloten daarna terug te keren naar Friesland. Hiervoor lieten ze een huis bouwen in Drachten en wel huis nummer 132 C, aan de Stationsweg (185)^[17]. Vooral Saakje miste haar familie en in het bijzonder haar zusters en wilde dichter bij hen in de buurt wonen.

Bovenstaande foto is trouwens de enige bekende foto waarop alle kinderen uit het gezin van Bocke Siegers Schuurman en Aafke van de Velde staan.

Vlak voordat het huis klaar was overleed Saakje, 57 jaar oud, op 11 april 1924 in de ziekeninrichting ‘Bethel’ aan de Oude Delft 211 in Delft. Ze werd begraven op de begraafplaats ‘Jaffa’ in Delft.

Toen het huis klaar was is Jan van der Veer op 10 mei 1924^[18], vanuit de Sportlaan 52 in Delft naar de Stationsweg 185 in Drachten verhuisd. Jan keerde op 31 mei 1939^[19] terug naar het westen. Hij was al enige tijd ziek en trok in bij zijn zoon Jan Willem en zijn schoondochter Janke Tilstra, aan de Rijksstraatweg 495 te Haarlem waar hij een maand later, op 24 juni 1939, overleed. Jan werd op 27 juni 1939 gecremeerd op het ‘Westerveld’ te Haarlem.                

Uit het eerste huwelijk van Jan van der Veer en Maria van der Klis werden twee kinderen geboren:

1. Jan Willem van der Veer, geboren in Delft op 12 Mei 1897, Amanuensis Hogere Burgerschool te Haarlem, gestorven in Haarlem, gehuwd met Janke Tilstra, op 30 Juli 1919 in Delft (geboren op 22 December 1895 in Heerenveen, gem. Schoterland en gestorven op 2 April 1976 in Haarlem, 80 jr., dochter van Pieter Gosses Tilstra en Rinske Foppes Hemminga).
2. Hilletje (Hilly) van der Veer, geboren in Den Haag op 22 November 1893, Verpleegster. (Aantekeningen: Hilletje werd erkend bij het huwelijk van de ouders. Zij woonde op 30 mei 1919 op Zuidwal 83 Den Haag, waarschijnlijk intern, in het gemeentelijke ziekenhuis. Zij is ook verpleegster geweest in het Krankzinnige gesticht in Delft. Op 1 juni 1921 werd zij ingeschreven in het bevolkingsregister van Amsterdam en op 19 augustus 1938 (jaartal niet duidelijk leesbaar) vertrokken naar Frankfurt am Main, Duitsland.) Later vertrok ze naar Batavia om daar als verpleegster te gaan werken. Ze trouwde daar met Jan Ydo (Jan Bernard Hendrik), geboren in 1886 in ’s Gravenhage en overleden op 8 februari 1939 in Djokjakarta. Op 15 februari 1947 is er voor het laatst contact met haar geweest. Zij werkte toen als verpleegster bij het Rode Kruis in Batavia. Zij vertrok in dat jaar met een colonne naar de binnenlanden van Batavia en is sindsdien spoorloos verdwenen.

  

Noten, bronnen en verwijzingen

1. Dienstboden 1876 - 1904 Ra-So, archiefnummer 1002, Dienstboden 1876 - 1904, inventarisnummer 4796, blad 1382, gemeente Leeuwarden. ↑
2. Wijkkaart van Wijk B. Leeuwarden, periode 1876. https://historischcentrumleeuwarden.nl/beeldbank/43845a4a-aeaa-11e3-8fe3-2f7f882ad8f0. ↑
3. Bevolkingsregister 1876 - 1904, archiefnummer1002, Bevolkingsregister 1876 - 1904, inventarisnummer 4690, blad 385, gemeente Leeuwarden. ↑
4. Bevolkingsregister 1904 - 1922, archiefnummer1002, Bevolkingsregister 1904 - 1922, inventarisnummer 4834, blad 362, gemeente Leeuwarden. ↑
5. Voor meer informatie zie: http://www.reliwiki.nl/index.php/Leeuwarden,_Tuinen_14-16_-_Leger_des_Heils. ↑
6. Dienstboden 1876 - 1904 Ra-So, archiefnummer 1002, Dienstboden 1876 - 1904, inventarisnummer 4796, blad 1382, gemeente Leeuwarden. ↑
7. Bevolkingsregister 1890-1900, gemeente Opsterland, blad 408, in- en uitschrijving Saakjen Schuurman. ↑
8. Brief van Aafje van der Velde aan haar zuster Rieka van 22 maart 1896. Een kopie van de brief zit in mijn familiearchief. ↑
9. Voor een volledige transcriptie van de brief zie het hoofdstuk: Bocke Siegers Schuurman en Aafke van der Velde. ↑
10. Bevolkingsregister 1900-1910, gemeente Opsterland, blad 72, in- en uitschrijving Saakjen Schuurman. ↑
11. Bevolkingsregister 1900-1910, gemeente Opsterland, blad 72, in- en uitschrijving Sieger Schuurman en gezin. ↑
12. Naast Aafje van der Velde woonden er bij haar in: Zoon Wietze, dochter Jantje, haar vader Wietze Koops van der Velde, haar broer Jurjen van der Velde, dochter Saakjen, zoon Sieger, schoondochter Aaltje Siebes Sietzema, kleinzoons Bocke, Siebe en Bonne Wietze en kleindochter Saakje. ↑
13. Zie het hoofdstuk: Bocke Siegers Schuurman en Aafke van der Velde. ↑
14. Zie het hoofdstuk: De liefdevolle opvoeders van de kinderen van Sieger Bockes Schuurman. ↑
15. Bevolgingsregister ‘s-Gravenhage, pagina 453206, gezinskaart Bocke Schuurman en Trijntje de Jong. ↑
16. Bevolkingsregister 1910-1920, blad 6893, gemeente Smallingerland, in- en uitschrijving Saakjen Schuurman. ↑
17. Algemeen adresboek Friesland, plm. 1928, huidige adres is Stationsweg 185 te Drachten. ↑
18. Bevolkingsregister Smallingerland, correspondentie met A. Veenstra, gemeente Smallingerland. ↑
19. Bevolkingsregister Smallingerland, correspondentie met A. Veenstra, gemeente Smallingerland. ↑